برنامه ایمنی شیمیایی چیست ؟
ایمنی شیمیایی :
مقدمه:
محیط اطراف انسان را مواد شیمیایی فرا گرفته که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طریق هوا، خاک، آب و مواد غذایی که می‌تواند سلامت محیط و انسان را به خطر اندازد در تماس مداوم با آنها می‌باشد.
در سال 1942 تعداد مواد شیمیایی شناسایی شده حدود 000/600 در سال 1947 حدود 4 میلیون و در حال حاضر 11 میلیون می‌باشد، سالیانه 1000 تا 2000 ماده شیمیایی جدید نیز به این تعداد اضافه می‌شود و این در حالی است که هر ساله 000/100 ماده شیمیایی متفاوت تولید یا استفاده می‌شود. که فقط برای 000/10 نوع ماده شیمیایی اطلاعات سم شناسی تهیه و در دست است و از کل مواد شناسایی شده شیمیایی فقط 1% آن مصرف عمومی دارد.
بعضی از آمارهای WHO ، گویای این واقعیت است که 4 میلیون نفر در سطح جهان در صنایع شیمیایی مشغول به کار هستند به طوری که یک میلیون انسان سالانه در اثر تماس غیر ایمن با مواد شیمیایی دچار مرگ شده و یا از کار افتاده می‌گردند و 4-1 میلیون مسمومیت ناشی از آفت کش‌ها نیز اتفاق می‌افتد.
5 تا 10 درصد آفت کش‌ها در بهداشت عمومی مصرف دارند و 90 تا 95 درصد در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای مثال پاکستان، سالیانه در بخش کشاورزی حدود 000/20 تن (حدود 97% کل موارد مصرف در جهان) آفت کش استفاده می‌نماید و در مقابل فقط 85 تن مصارف بهداشتی دارند. مسلما این مقدار از آفت کش، سلامت محیط زیست و انسان را به مخاطره خواهد افکند و مهمتر از همه زمانی که این آفت کش‌های انباشته شده از نظر شیمیایی منسوخ و یا ناخواسته باشند یک منبع خطر پایدار در محیط را بوجود خواهد آورد استفاده از مواد شیمیایی جهت توسعه اقتصادی ـ اجتماعی از ضروریات است لذا مدیریت ایمن مواد شیمیایی یک انتخاب نیست بلکه ضرورت و اولویت است در مدیریت ایمنی مواد شیمیایی چگونگی واکنش در مقابله و تماس با انواع گوناگون مواد شیمیایی بسیار مهم است.
برنامه ایمنی شیمیایی چیست ؟
برنامه بین المللی ایمنی شیمیایی از سال 1980 با همکاری UNEP در برنامه بهداشت محیط ملل متحد ILO سازمان جهانی کار و WHO تدوین و به مورد اجرا در آمد.
پیشگیری و مدیریت اثرات مضر کوتاه مدت و بلند مدت مواد شیمیایی بروی انسان و محیط زیست از تولید، استفاده تا انهدام آن را ایمنی شیمیایی گویند. در سال 1992 کنفرانس UNCEDبا علم به این که مدیریت مواد شیمیایی لازمه توسعه پایدار است در دستور کار 21 فصل نوزدهم استراتژی فعالیت‌های خود در زمینه مدیریت صحیح مواد شیمیایی را با دیدگاه زیست محیطی مشخص و شش محور زیر را مد نظر قرار داد : ادامه مطلب...
طبقه بندی مواد شیمیایی به روش GHS چگونه است؟
به صورت کلی طبقه بندی مواد شیمیایی به منظور دسته بندی کردن آنها از نظر خواص و خطراتی که ایجاد می کنند، انجام می شود. و از معروف ترین سیستم هایی که به منظور طبقه بندی مواد شیمیایی در جهان به کار می رود، سیستم GHS نام دارد.
GHS چیست ؟
GHS در واقع مخفف شده عبارت GLOBALLY HARMONIZED SYSTEM است که به معنای سیستم جهانی طبقه بندی مواد شیمیایی می باشد.
با کمک GHS چنین امکانی فراهم می شود که مواد شیمیایی را از نظر میزان خطرات آنها مورد بررسی قرار داد و میزان ایمنی و سلامت هر یک از انها را تعیین کرد. در واقع تمامی افرادی که با مواد شیمیایی مختلف سر و کار دارند، مانند افرادی که به خرید و فروش مواد شیمیایی می پردازند و یا تولید کنندگان و مصرف کنندگان این مواد باید از طبقه بندی مواد شیمیایی به روش GHS آگاه باشند تا از بروز خطر و عوارض ناشی از این مواد شیمیایی در امان بمانند.
علاوه بر افراد ذکر شده، کسانی که به حمل و نقل این مواد می پردازند نیز باید شناخت کافی از انواع مواد شیمیایی و جایگاه انها در این سرویس مطلع باشند. در غیر این صورت ممکن است که دچار آسیب ناشی از این مواد شوند. و خطرات موجود در آنها این دسته از افراد را تا پای مرگ نیز بکشاند.
انواع علائم نشان دهنده خطر در طبقه بندی مواد شیمیایی به روش GHS
مواد شیمیایی که با استفاده از این روش طبقه بندی می شوند به کمک علائم مختلفی نشانه گذاری می گردند تا بر اساس آنها میزان خطرزا بودن این مواد شیمیایی برای افراد مشخص گردد.
مهمترین علائم در این زمینه از قبیل زیر می باشند:
-
علامت تعجب:
علامت تعجب بیانگر آن است که ماده شیمیایی باعث تحریک پوست و سوزش چشم می شود. و دستگاه تنفسی انسان را تحریک می کند.
-
علامت خطر سلامتی:
علامت خطر سلامتی به شکل بدن یک انسان طراحی شده است که وجود این برچسب بر روی ماده شیمیایی بیانگر سرطان زاد بودن، عقیم کنندگی، تاثیر بر روی ژن و … در انسان است.علاوه بر آن در صورت مشاهده این علامت باید بدانید که خطر بروز حساسیت و یا سمیت تنفسی نیز در انسان وجود دارد.
-
علامت دایره شعله ور:
اگر بر روی یک ماده شیمیایی علامت دایره شعله ور درج شده باشد نشان دهنده وجود گازهای اکسید کننده، مایعات و یا جامدات اکسید کننده در ماده شیمیایی است.
-
علامت شعله:
هر زمانی که علامت شعله را بر روی یک ماده شیمیایی دیدید، باید متوجه شوید که این ماده قابل اشتعال و آتش زا است. و میتوانند تولید کننده حرارت و گاز قابل اشتعال باشد. مواد شیمیایی که با این علامت مشخص می شوند به صورت خود تحریک شونده و پراکسیدهای ارگانیک هستند.
-
علامت استوانه گازی:
از دیگر علامت های به کار رفته در طبقه بندی مواد شیمیایی به روش GHS علامت استوانه گازی است. که وجود برچسب با این علامت نشان دهنده وجود گاز تحت فشار است.
-
علامت مواد شیمیایی خورنده:
علامت شیمیایی خورنده که با تصویر ریختن مایع بر روی دست مشخص شده است. نشان دهنده وجود مواد شیمیایی خورنده در ماده مورد نظر است. در حقیقت تماس پیدا کردن این ماده با پوست باعث بروز سوختگی و خوردگی پوست می شود. و به چشم نیز آسیب وارد می کند.در واقع اجتناب از تماس گرفتن با این مواد شیمیایی بسیار الزامی است.
-
علامت بمب در حالت انفجار:
در طبقه بندی مواد شیمیایی به روش GHS از علامتی با نشانی بمب در حالت انفجار نیز استفاده می شود .که این علامت نشان دهنده وجود مواد منفجره، خود فعال شونده ها و پراکسید های ارگانیک در ماده شیمیایی است.
-
علامت جمجمه و استخوان:
در تمامی مواد شیمیایی که بر روی آنها از این برچسب استفاده شده باشد، باید به وجود مواد سمی و کشنده قوی پی برد. با این وجود اگر بر روی یک ماده این برچسب را مشاهده کردید. تا حد ممکن به آن نزدیک نشوید.
-
علامت محیط زیست:
از دیگر علامت های موجود در طبقه بندی مواد شیمیایی به روش GHS علامت محیط زیست است که با نشانی یک ماهی طراحی شده است. استفاده از این علامت در مواقعی انجام می شود که ماده شیمیایی برای آبزیان مضر باشد.